BİZANS RESİM SANATI - I
 |
Roma imparatorluğu hakimiyetinde olan topraklarda yayılmaya başlayan Hristiyanlık inancı, ilk süreçte yasaklı bir din konumumdadır. Ancak kalabalık kitlelerin bu yeni dine geçişiyle giderek yayılmaya başlamıştır. I. Konstantin (M.S. 272-337) ‘in Hristiyan olması ve Hristiyanlığı imparatorluk dini ilan etmesi ile birlikte yeni bir kültür ortaya çıkmış, sanatsal anlamda da değişimlere sebep olmuştur.
 |
| Görsel 1: I. Konstantin bronz heykeli, Capitoline Müzesi , İtalya. |
Bizans resim sanatına dair 18. Yüzyıla değin bir kaynak ortada yoktur. Ancak 1843’te Adolphe Napoléon Didron’un çalışmalarıyla ortaya çıkarılan bir kaynak, Bizans resminin tekniklerine dair bilgileri içeren bir el yazmasını (Aynaroz Resim Rehberi) gün ışığına çıkarmıştır.
BİZANS RESİM SANATININ ÖNCÜLERİ
Suriye Dura Europos’da 1922 – 37 yılları arasında yapılan kazı çalışmalarında ortaya çıkarılan fresk resimler bu konuda önemli bir öncüdür. Burada bulunan Bel (baal) Tapınağında yer alan fresklerde genellikle Tevrat sahneleri bulunmaktadır. Bu sahnelerden birinde, mimari bir yapının önünde duran 11 figür görülmektedir. Merkezdeki figür başrahip Kanon (Cannon)’dur. Alt kısımda ise adı ‘Bittanania’ olan bir kadın figürü dikkat çekmektedir. Figürlerde dikkati çeken bir diğer detay ise ‘izokefali’ denilen baş hizalarının aynı olmasıdır durumudur.
 |
| Görsel 2: Başrahip Kanon’un adağı , Bel Tapınağı , Dura Europos, Suriye |
Tapınağın içerisinde yer alan diğer sahneler ise; altın buzağıya tapınma, mabedin kutsanması, Musa’nın nehirde bulunması, David’in vaftizi gibi Tevrat’tan alıntı yapan sahnelerdir.
 |
Görsel 3: Altın
buzağıya tapınma , Bel Tapınağı , Dura Europos , Suriye |
Görsel 4: Tapınağın
kutsanması , Bel Tapınağı , Dura Europos , Suriye
Görsel 5: Musa’nın nehirde bulunması , Bel Tapınağı , Dura
Europos , Suriye
Bizans ikonalarının öncüsü olarak görülen Fayyum mumya portreleri, adını Mısır’da bulunan Feyyum şehrinden almaktadır. M.S. 1-3. Yüzyıl aralığına tarihlendirilen ahşap üzerine yapılmış bu portreler, kişinin sağlığındaki görünümünü yansıtır. Bu portreler dönemin insanlarına dair giyim kuşam, etnik köken gibi bilgiler vermektedir.
 |
Görsel 7: Fayyum portreleri Erken Hristiyan dönemi resim sanatının görüldüğü diğer yapılar ise katakomplardır. Yeraltında açılan tünellerden oluşan bu yapılar, genellikle mezarlık olarak kullanılırdı. Tünellerin içinde açılan nişlere defin işlemi yapılırdı. M.S. 1. Yüzyıldan M.S. 5. Yüzyıla kadar kullanılmışlardır. Ancak erken Hristiyanlık döneminde bu katakomplar aynı zamanda bir ibadethane görevi de görmüştür. Katakomplarda bulunun duvar resimleri fresk tekniği kullanılarak yapılmıştır. Bu resimlerde Hristiyanlığa ait semboller, Tevrat konuları ve İsa’nın tavsirleri yer alır. Hristiyanlığa ait semboller arasında haç motifi, balık ve hristogram (monogram of christ) kullanımı oldukça sık görülmektedir. 
Görsel 9: Balık ve ekmek , Callixtus katakombu , Roma
İsa’nın havarilerinden olan Petrus (Simun) ve Andrea’nın balıkçı olması, İsa’nın ekmek ve balığı çoğaltması mucizesi, erken dönem Hristiyan sanatında balık figürünün çokça kullanılmasının nedenidir. Aynı zamanda İsa’nın sıfatlarından olan ‘Iēsous Christos, Theou Yios, Sōtēr’ ( İsa Mesih, Tanrı’nın Oğlu, Kurtarıcı) söyleminin yunanca baş harfleri ile yazılışı ( ΙΧΘΥΣ ) balık anlamına gelmektedir. 
Görsel 10: Balık figürü
Görsel 11: Balık , çapa ve hristogram sembolü . San
Sebastiano katakombu, Roma
 Görsel 12: İyi çoban tasviri , Callixtus katakombu , Roma
İsa’nın havarilerinden olan Petrus (Simun) ve Andrea’nın balıkçı olması, İsa’nın ekmek ve balığı çoğaltması mucizesi, erken dönem Hristiyan sanatında balık figürünün çokça kullanılmasının nedenidir. Aynı zamanda İsa’nın sıfatlarından olan ‘Iēsous Christos, Theou Yios, Sōtēr’ ( İsa Mesih, Tanrı’nın Oğlu, Kurtarıcı) söyleminin yunanca baş harfleri ile yazılışı ( ΙΧΘΥΣ ) balık anlamına gelmektedir.
  |
____________________________________________________________________
KAYNAKLAR
E. Özkan . (1999) Bizans Sanatına Giriş. Anka Yayınları . İstanbul.
P. Gina . 'Erken Hristiyan Sanatı' , Sanat Tarihi Ansiklopedisi (İSTANBUL,GÖRSEL YAYINLAR,1983) Cilt :1
